Dauðalistinn og tjáningarfrelsið

frettinPistlar, Tjáningarfrelsi2 Comments

Eftir Ara Tryggvason:

Þann 19. ágúst síðastliðinn var danski utanríkisráðherrann, Jeppe Kofod, kallaður til fundar á danska þinginu vegna svokallaðs dauðalista á vegum Mirotvorets (Friðarsinni) í Úkraínu. Ástæðan var sú, að á viðkomandi lista eru þrír þekktir Danir sem allir tóku þátt í ráðstefnu á vegum Schiller stofnunarinnar, 25. maí síðastliðinn. Danir voru fyrstir þjóða til að fjalla um úkraínska dauðalistann á löggjafarþingi sínu. Fundinn er hægt að sjá hér.

Rétt er að rifja það upp hér, að Þjóðaröryggisráð Íslands ákvað að koma á fót vinnuhópi í apríl 2020 til að kortleggja birtingarmynd og umfang upplýsingaóreiðu í tengslum við Covid-19.

Viðkomandi dauðalisti er einmitt ætlaður til að bregðast við hinni svokölluðu upplýsingaóreiðu. Þar geta menn goldið með lífi sínu, að hafa uppi skoðanir sem stjórnvöldum í Úkraínu og samtökum þeim tengd, hugnast ekki.

Listinn hefur verið uppi nær óslitið síðan 2014. Í apríl 2015 birti heimasíðan heimilisfang úkraínska rithöfundarins, Oles Buzina og fyrrum þingmanns, Oleg Kalashnikov örfáum dögum áður en þeir voru teknir af lífi. Í kjölfarið lokaði síðan tímabundið.

Þann 7. maí 2016 birti vefsíðan persónuupplýsingar 4.508 blaðamanna og tengdra einstaklinga er unnið höfðu eða fengið leyfi til þess, í Donbass vegna árása á svæðið og þar af leiðandi taldir hafa unnið með hryðjuverkamönnum. Allir þeir sem tjá sig þannig að túlka megi sem samráð eða stuðning við Donbass og/eða við málstað Rússa eiga á hættu að vera settir á listann, með upplýsingum um búsetu, símanúmer, netföng ásamt andlitsmynd.

Mörgum er væntanlega í fersku minni þegar Daria Dugina, rússnesk fréttakona, var drepin með bílsprengju 21. ágúst síðastliðinn í útjaðri Moskvu. Upplýsingar um hana með yfirprentaðri mynd, útrýmd/eydd var á viðkomandi heimasíðu.

Upplýsingahryðjuverk

Í rauninni er gengið enn lengra en hér hefur verið tíundað, í baráttunni við upplýsingaóreiðu. Samkvæmt vefsíðu Miðstöðvar baráttu gegn upplýsingaóreiðu (CCD) í Úkraínu, sem starfar undir Þjóðaröryggis- og varnarráði landsins,hefur stofnunin tvær meginskyldur, að berjast gegn upplýsingahryðjuverkum og samræma baráttuna alþjóðlegum samstarfsaðilum. Þetta þýðir í raun og veru, að verkefni CCD sé að benda á óvini til hefndar og í samvinnu við bæði innanlands- og erlendar stofnanir.

Þann 28. mars síðastliðinn birti CCD skjal þar sem upplýsingahryðjuverk eru skilgreind sem glæpur gegn mannkyni og ákallar alþjóðasamfélagið að sameinast andspænis upplýsingahryðjuverkum og tilgreinir fjórar ráðstafanir:

  1. Alþjóðasamfélagið verður að viðurkenna opinberlega upplýsingahryðjuverk og lýsa Rússlandi sem upplýsingahryðjuverkaríki. Upplýsingahryðjuverk beri að leggja að jöfnu við raunveruleg hryðjuverk og krefjast viðeigandi aðgerða.
  2. Sá sem á einhvern hátt tengist upplýsingahryðjuverki, þ.m.t. ritstjórar, myndatökumenn, rithöfundar, fjölmiðlakynnar o.s.frv. skulu meðhöndlaðir sem upplýsingahryðjuverkamenn.
  3. Bein eða óbein fjármögnun upplýsingahryðjuverka skal vera bönnuð, bæði að lands- og alþjóðalögum og þeir sem staðnir eru að verki við slíkt skulu meðhöndlaðir sem vitorðsmenn með upplýsingahryðjuverki.
  4. Samkvæmt þessu verður skylt að birta lista einstaklinga eða hópa er styðja upplýsingahryðjuverk (fyrirtæki, lögaðilar, opinber samtök o.s.frv.) og ríkisstyrkt upplýsingahryðjuverk til frekari viðurlaga. Listi Bandaríkjanna yfir hryðjuverkaríki (ríki er fjármagna hryðjuverk) er nefndur sem fyrirmynd.
NATO og Úkraína

Ef þessi barátta, ef svo má segja, væri bara bundin við Úkraínu og við gætum stimplað hana sem einhvers konar einangrað fyrirbæri án þátttöku eða afskipta erlendis frá, stofnana, ríkja o.s.frv. væri kannski ástæðulaust að hafa áhyggjur. Því miður virðist sú ekki vera raunin. Málstaður stjórnvalda í Úkraínu og sérstaklega andlit hennar, V. Zelensky, nýtur verulegs stuðnings á Vesturlöndum. Getur verið að Úkraína sé eins konar módel fyrir heiminn? Hvað segir Vineta Kleine, forstöðumaður Upplýsinga- og gagnamiðstöðvar NATO í Úkraínu (National Information and Documentation Center/NIDC)? Hún sagði í viðtali í febrúar á þessu ári landið vera í framvarðarsveit baráttunnar gegn röngum upplýsingum þar sem það hefur aflað sér mikilvægrar þekkingar og reynslu þar að lútandi.

Í rauninni byrjaði NATO að móta svið upplýsinga í Úkraínu strax árið 1997 með stofnun NIDC í Kænugarði í kjölfar undirritunar sáttmála NATO og Úkraínu um sérstakt samstarf. Eftir valdaránið á Maidan torgi í Kænugarði 2014 jókst starfssemi NATO á upplýsingasviðinu verulega. Í kjölfarið hófu NATO og utanríkisráðuneyti Bandaríkjanna að vinna að því að ná stjórn á fjölmiðlum í Úkraínu til að efla getu þeirra til að bregðast við áróðri. NATO studdi Miðstöð fjölmiðlakrísu í Úkraínu (Ukraine Crisis Media Centre) og dagblaðið Kyiv Post um staðreyndaskýrslugerð samhliða samskiptaþjálfun embættismanna ríkisins og borgaralegra aðgerðasinna. Árið 2018 hóf Stofnun Bandaríkjanna um alþjóðaþróun (USAID) að setja upp fjölmiðlaforrit í Úkraínu til styrktar staðbundnum fjölmiðlum með vinnu gegn falsfréttum á vegum National Endowment for Democracy (NED) sem var stærsta fjölmiðlaverkefni í sögu Úkraínu. Reyndar lét fyrsti forseti NED og meðstofnandi, Allen Weinstein hafa eftir sér í viðtali við The Washington Post árið 1991, að margt sem samtökin gera fyrir opnum tjöldum hafi CIA áður venjulega gert leynilega. 

Hver er tilgangur stjórnvalda hér á landi með vinnuhópnum gegn upplýsingaóreiðu, á að nota Úkraínu sem fyrirmynd, verður næst stofnaður vinnuhópur um baráttuna gegn upplýsingahryðjuverkum? Sigmundur Davíð Gunnlaugsson hafði uppi einhverjar efasemdir varðandi vinnuhópinn. Hins vegar voru viðbrögð Birgis Ármannssonar, forseta Alþingis afgerandi, þar sem hann setti varnagla varðandi aðgerðir gegn upplýsingaóreiðu þótt hann gerði sér grein fyrir vandamálinu, “…að þarna geti verið um vandamál að ræða…en það að opinberir aðilar, opinber nefnd, opinber stofnun eða einhver ætli sér að sortera hvað séu réttar upplýsingar, leyfilegar upplýsingar og upplýsingar sem megi ekki koma fyrir augu almennings finnst mér mjög ógeðfelld tilhugsun og myndi alltaf taka afstöðu gegn slíkum tillögum.” Þetta eru svo sannarlega orð í tíma töluð og ég vona að Birgir Ármannsson sé ekki einn með þessa varnagla á Alþingi.

Greinin birtist fyrst á DV 20.12.2022   

2 Comments on “Dauðalistinn og tjáningarfrelsið”

  1. Hér er gott dæmi um tjáningafrelsi fjölmiðla á Íslandi!
    https://www.dv.is/eyjan/2022/08/27/hjalpum-ara/

    Það fór eitthvað öfugt ofan í þennan kauna þær leiðréttingar sem ég var að senda honum
    Þetta er einstaklingur sem ætti ekki að fá að tjá sig á fjölmiðli ef hann get ekki tekið gagnrýni, hann fer langt út fyrir þann eðlilega ramma sem hann á að vinna eftir með því að nafngreina einstakling út í bæ og byrta emailið hanns líka. Annað sem er sorglegt við skrif hanns er að hann er nokkrum sinnum að tala um lýðtæði enn drullar yfir það í næstu setningu, það sem snýr að samskiptum milli hans og mín hefði hann átt að svara mér á emailinu í stað þess að drulla yfir mig í þessum pistli sínum, ef þetta eru vinnubrögðin á DV ættur þeir að hafa vit á því að vera ekki að tjá sig um neitt.

    Þetta er hið nýja Ísland þegar kemur að fjölmiðlum, gjammið skal allt koma úr sömu áttinni, eingin rökstuðningur bara fullyrðingar!

  2. Birgir einn þingmanna Sjálfstæðisflokksins að tjá sig um þetta mál?? Hvert er þessi flokkur kominn ef þingmenn hans andmæla ekki máli sem ætti aðeins að fá framgang í ráðstjórnarríki sem þykist byggja á lýðræði og tjáningafrelsi borgaranna?
    Enn eitt lítið skref sem fæstir taka eftir, en er í raun risaskref í átt að réttlætingu þess að lögregla landsins geti farið að skifta sér af fólki sem verður flokkað með svokallaðar rangar skoðanir á málum. Hvað svo sem það þýðir.

    Við getum haft hvaða skoðanir sem við viljum á staðreyndum, en staðreyndir eru staðreyndir og hvaða skoðanir sem þú kannt að hafa um svart og hvítt að þá er það ennþá svart og hvítt og hægri og vinstri er hægri og vinstri.

    Hins vegar má segja að hægri og vinstri í pólitík séu hugtök sem byggja nú greinilega á óljósari grunni og margir úlfar þar í sauðagærum.

Skildu eftir skilaboð