Í minni margra er örugglega þegar allt lék á reiðiskjálfi í stjórnarsamstarfi framsóknarmanna og sjálfstæðismanna í júlí 2004 þegar Ólafur Ragnar synjaði fyrstur forseta Íslands lögum frá alþingi, fjölmiðlalögunum, sem síðan voru dregin til baka 20. júlí 2004.

Þá reyndi mjög á stjórnarsamstarfið sem hélt þó áfram til þingkosninga vorið 2007, fyrst undir forystu Halldórs Ásgrímssonar, Framsóknarflokki, þegar Davíð Oddsson dró sig í hlé vegna veikinda. Síðan varð Geir H. Haarde, nýr formaður Sjálfstæðisflokksins, forsætisráðherra 2006, leiddi flokkinn í þingkosningum vorið 2007 og myndaði stjórn með Samfylkingunni undir formennsku Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur sem hafði löngum haft í heitingum við sjálfstæðismenn.

Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur (mynd: mbl/Egggert Jóhannesson).

Bjarni Benediktsson segir að ákvörðun Svandísar gangi gegn stjórnarsáttmálanum sem gerður var við endurnýjun stjórnarsamstarfsins í nóvember 2021. Svandís rauf með öðrum orðum málamiðlunina sem þá var gerð.

Vegna umræðnanna nú sagði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra og flokkssystir Svandísar á ruv.is 29. júlí að málamiðlanir væru „nauðsynlegar í ríkisstjórnarsamstarfi þriggja flokka. Þrátt fyrir háværa gagnrýni Sjálfstæðismanna séu þeir ekki þeir einu sem þurfi að gefa eftir“.

Þarna sparkar forsætisráðherrann boltanum út af vellinum. Í grunninn snýr þetta mál ekki að því að sjálfstæðismenn verði að ræða málið sín á milli, eins og hún sagði líka, heldur um að flokkssystir hennar rauf málamiðlun – og það með stuðningi forsætisráðherrans.

Þetta er undirrót vandans eins og hann blasir við þeim sem fylgst hafa með því á opinberum vettvangi sem gerst hefur í pólitíkinni frá því að Svandís tók óvænta og örlagaríka ákvörðun sína.

Hitt er síðan sérstakt íhugunarefni hvers vegna ritari Sjálfstæðisflokksins, ráðherra og fyrrverandi þingmaður, aðstoðarmaður fráfarandi dómsmálaráðherra, halda þannig á málum að forsætisráðherra og Ólafur Þ. Harðarson, fyrrv. stjórnmálafræðiprófessor, lýsa þessu sem sérstöku innra vandamáli Sjálfstæðisflokksins. Á ruv.is er haft eftir prófessornum:

„Núna er hins vegar hópur [sjálfstæðismanna] sem virðist hóta stjórnarslitum af hugmyndafræðilegum ástæðum. Það er í rauninni nýtt vegna þess að ef Sjálfstæðisflokkurinn ákvæði að slíta stjórnarsamstarfinu þá væri það einsdæmi í sögu flokksins því þó að margar stjórnir sem flokkurinn hefur setið í hafi sprungið á lýðveldistímanum hefur það aldrei verið að frumkvæði Sjálfstæðisflokksins.“

Einu sinni verður allt fyrst, kann einhver að segja. Hvað hefur þessi „hópur“ uppi í erminni? kunna aðrir að spyrja.