Vissulega falla margir fyrir lyfjabölinu, en það er stundum flokkað sem lyfjaeitrun.

Tengsl barns við foreldri margfalt mikilvægari

Bakgrunnur barna og stuðningur sem sem þau fá, skiptir gríðarlega miklu máli. Gamla máltækið að maður sé manns gaman á sér miklu breiðari og dýpri rætur. Það er langur vegur frá því að það snýst aðallega um meðhlægjendur og kaffispjall. Allir þekkja það að tengsl æskuvina eru sterkari en vinnufélaga, þau vara lengur og eru öðruvísi. Tengsl barns við foreldri er margfalt mikilvægari. Þau myndast strax fyrir fæðingu og eflast og styrkjast með hverjum degi. Foreldratengsl eru því öðruvísi en önnur tengsl, því þau tengja þig líka við upprunann og fyrirmyndir. Svo þegar barnið vex úr grasi, þá kemur þörf einstaklingsins til að þekkja sínar rætur. Tengslin á milli barns og foreldris eru yfirleitt varanleg og mjög mikilvæg.

Fjöldi rannsókna sýna mikilvægi tengsla milli barns og foreldris

Fjöldi rannsókna, í fjölda áratuga hafa sýnt að börnum vegnar þeim mun betur, því betra samband sem þau hafa við báða foreldra sína. Mjög góð grein frá 2005 birtist hjá norska vísindavefnum um þau vandamál sem skilnaðarbörn verða fyrir, Forskning.is Sliter etter skilsmisse greininn er orðin 18 ára gömul og þar kemur skýrt fram að skilnaður fer mjög illa í börn, þau verða kvíðin, missa sjálfstraustið og þetta ágerist frekar hjá stúlkum en drengjum, fram eftir aldrinum, en föðurleysið hefur verri áhrif á drengi og þarf það ekki að koma á óvart þar sem feður eru fyrirmynd þeirra, deila áhugamálum sem höfða til drengja og gefur möguleika á sameiginlegri upplifun og gleði. Ef föðursins nýtur ekki við, þá verður mesti töffarinn í hópnum þeirra fyrirmynd, sem yfirleitt er mjög slæm fyrirmynd. Haustið 2012 var gerð könnun í Reykjavík sem bar heitið „Til skiptis hjá foreldrum“ sem staðfesta þessar rannsóknir.

Langflest fjöldamorðin í Bandaríkjunum eru framin af föðurlausum drengjum. Það hefur mjög lengi verið vitað skilnaðarbörn ánetjast frekar vímuefnum og áhættuhegðun, og að eftir því sem foreldrar sinna börnum betur saman, því betur vegnar þeim í lífinu, það kemur vel fram í grein í sænska vísindaritinu Forskning.se - Växelvist boende bäst för skilsmässobarnen.

Nú er líka búið að vera þekkt í mörg ár, að áföll í æsku hafa ekki bara andlegar afleiðingar fyrir einstaklingin, heldur geta líka haft margvíslega líkamlegar og varanlegar afleiðingar fyrir einstaklinginn. Þessar rannsóknir kallast ACE rannsóknir og það hefur verið bent á það í mörgum fréttum.

Nýjar rannsóknir frá 2017 við McGill háskólann í Montreal sýna að þegar börn verða fyrir ofbeldi í æsku þá verða breytingar í taugafrumum heilans, sem getur haft varanleg áhrif á hugsun og hegðun. Þetta getur gerst á þroskatíma heilans sem eru um tveir áratugir.

Árið 2015 var gefin út bók eftir hollenska geðlæknir sem er prófessor í geðlækningum við Boston University School of Medicine, Bessel van der Kolk og fjallar hún um þennan skaða sem andleg áföll skilja eftir í huga og líkama einstaklingsins. 2023 kom bókin út á Íslandi og ber heitið Líkaminn geymir allt: hugur, heili, líkami og batinn eftir áföll (hana er hægt að fá sem hljóðbók).

Þögnin um tengslarofin

Fyrir liðlega mánuði síðan var talað við prest í morgunútvarpinu sem heldur utan um hóp sem nefnist Feður, bræður, synir, vinir og makar. Þarna var ekki frekar en fyrri daginn gerð ein einasta tilraun til að greina orsakir fyrir tíðum sjálfsvígum drengja og karlmanna.

Í bítinu fyrir nokkrum dögum var viðtal við tvær konur um gulan september og sjálfsvíg. Þar var ekki eitt einasta orð um afleiðingar tengslarofs barna við foreldri, og lítið gert úr fjölda manna sem taka sitt eigið líf.

Nú er geðröskun, lyfjaneysla og óregla stór áhrifavaldur að sjálfsvígum. Það er vitað að þeir sem verða fyrir skaðlegum tengslarofum við foreldri sitt falla frekar í óreglu og áhættulifnað, en geðröskunin skýrir varla 3-4 sinnum fleiri sjálfsvíg manna en kvenna því geðlyfjaneysla mannanna er helmingur neyslu kvennanna.

Það sem er nokkuð sameiginlegt öllu þessum fréttum og rannsóknum er að það er aldrei minnst einu einasta orði á tengslarof við foreldri sem áfall og tengslarof við feður er algjört bannorð í þessari umræðu.

Reynsla föðurlausra drengja

Í febrúar í fyrra hringdi ungur maður í símatíma útvarpsstöðvar og bar sig mjög illa því faðir hans vildi ekkert með hann hafa, hafði aldrei haft samband við hann og þegar sonurinn náði svo einu sinni í hann þá lofaði hann að hafa samband og þegar drengurinn ætlaði að bjóða honum í ferminguna sína, þá lokaði faðirinn á hann. Það lagðist mjög þungt á drenginn að hafa aldrei átt pabba, þótt móðir hans hafi stutt hann og reynst honum mjög vel. Það leggst einnig mjög þungt á piltinn að faðirinn hefur bannað hálfsystkinum hans að hafa samband við hann þrátt fyrir vilja þeirra til að hitta hálfbróður sinn. Þrátt fyrir þessi sárindi þá vonaðist pilturinn til þess að hann myndi einhvern tímann geta rætt þetta við pabba sinn. Það þarf mikið til þess að drengir og karlmenn segi frá svona sorg á opinberum vettvangi, því það gera þeir yfirleitt ekki.

Með góðfúslegu leyfi móðurinnar;

MÓÐIR MÍN

Móðir mín,
hvar er höndin þín? sem hefur yljað mér um aldur og ævi.

Hlý og góð móðir einsog þú hvað á ég að gera nú?
ég mun sofa með þér

og þú munt sofa með mér.

Móðir mín,
viltu þerra mín tár? viltu vaka mér hjá? enn eru þetta opin sár?

En þú skilur móðir
að lífið tekur sitt,
dagarnir voru okkur góðir, enn samt brennur hjarta mitt.

Þetta ljóð lýsir átakanlega hvað það er mikils virði að standa með börnum sínum. Hér lýsir hann svo líka í bundum máli samskiptum við föður sinn.

TIL FÖÐURS MÍNS

Faðir minn fæddist einsog blóm en visnaði og dó í huga mér, hann fann aldrei þann rétta hljóm sem þurfti handa mér.

Þú læðist einsog gola en samt ertu bara rola

Þú verður að gera,
þá hluti sem eru þér ætlaðir, Þú verður að vera,
minn trausti og góði faðir.

Kristinn Sigurjónsson
fyrrverandi lektor við Háskólann í Reykjavík