Að líta framhjá hluta gagnanna leiðir til rangrar niðurstöðu.

Það hafa verið gefnar út fjölmargar greinar sem sýna hversu vel bóluefnin við veirunni vernda fólk eftir seinni skammtinn. Sumt af þessari virkni er blekking. Þessi virkni kemur fram vegna ónákvæmra mælinga og fyrirbæris sem kallað er survivorship bias sem mætti kalla „hlutdrægni eftirlifenda“ á íslensku.

Eftirlifandi hlutdrægni á sér stað þegar hópur er borinn saman á tveimur tímapunktum, en fjöldi meðlima í hópnum breytist á milli tímapunkta. Þetta er eins og að leggja mat á gæði sundskóla sem notar þá kennslutækni að fleygja fólki út í sjó langt úti í hafi, skilja fólkið þar eftir í tvo klukkutíma og þakka svo þessari aðferð fyrir það hversu vel þeir nemendur sem eftir eru geta synt. Eftir þessa tvo tíma voru þeir einir eftir sem gátu þegar synt og hugsanlega nokkrir aðrir sem lærðu að synda á erfiðan hátt! Þeir sem drukknuðu á þessum tveimur tímum eru ekki taldir með. Að þakka sundgetu þeirra sem náðu að halda sér á floti og lifðu af þjálfaranum sem aðeins mætti ​​tveimur tímum síðar myndi augljóslega gefa mjög villandi mynd af því sem raunverulega gerðist. Það að benda síðan á að enginn hafi drukknað í síðari kennslustundum á námskeiðinu væri einnig jafn villandi við að sýna fram á árangur „kennslutækninnar“.

Varðandi covid bólusetningu þá er tveggja vikna tímabil eftir bólusetningu sem er ekki innifalið í gögnum þegar mæld eru áhrif tilraunalyfjanna. Rökin sem gefin eru fyrir þessu eru þau að bóluefni taka smá tíma að framkalla mótefni og því skipta fyrstu tvær vikurnar ekki máli. Augljóslega er þetta gölluð aðferð.

Hvað ef bóluefnin hafa skaðleg áhrif sem eru sýnileg strax, sem hafa ekkert með mótefnaframleiðslu að gera? Dæmi eru um háa tíðni „shingles“ sem komið hefur fram eftir covid bólusetningu, sem bendir til þess að vandamál sé með „viral reactivation“ eða „veiruendurvirkjun. Þetta gæti útskýrt hvers vegna Sars-CoV-2 sýkingartíðni er í raun hærri hjá þeim sem eru bólusettir en hjá þeim sem eru óbólusettir fyrstu tvær vikurnar eftir bólusetningu.

Áhrif þess að taka ekki með fyrstu tvær vikurnar eftir bólusetningu er villandi hlutdrægni í gögnum. Ef fólk smitast og er að deyja á því tímabili þarf að telja það með. Ekki er hægt að horfa fram hjá þeim möguleika að bóluefnið sjálft geti haft áhrif á sýkingartíðni og allt gagnasafnið þarf að vera tekið með til að meta virknina nákvæmlega. Með því að mæla aðeins tímabilið eftir meiri hættu á sýkingu (0-14 dagar) er blekking. Þar sem litið væri fram hjá atriðum sem skipta máli.

Fyrir utan hvað það er mikil vitleysa hvað varðar einstaklingsáhættu að líta fram hjá fyrstu 2 vikunum eftir bólusetningu, þá mun það líka hafa áhrif á allt samfélagið. Ef bóluefnið í raun veldur aukningu í sýkingum fyrstu tvær vikurnar mun það óhjákvæmilega auka útbreiðslu og mun leiða til aukins fjölda sýkinga í viðkomandi samfélagi á þessum tíma. Því þarf mat á áhrifum bólusetningaráætlunarinnar að taka ekki aðeins til áhrifa á einstaklinginn heldur áhrifanna á samfélagið í heild.

Þetta atriði er sérstaklega mikilvægt fyrir náin samfélög þar sem margir eru í bólusetningu á sama tíma, svo sem skólar og sérstaklega samfélög með mikinn fjölda viðkvæmra einstaklinga eins og hjúkrunarheimili og sjúkrahús. Það sem við erum í raun að gera með bólusetningu á þessum stöðum er að „hraða“ öldu sýkinga (og dauðsfalla).  Óhjákvæmilega leiðir það til þess að í lok veirutímabilsins deyr sami fjöldi fólks. En vegna þess að fyrri dauðsföll eru útilokuð (1-14 dagar) eins og virknin er mæld í dag, erum við blekkt til að halda að bóluefnin hafi verið áhrifaríkari en þau voru í raun. Með því að skoða aðeins síðara tímabilið þ.e. eftir 14 daga og sjá færri dauðsföll á þeim tíma skapaðist sú víðtekna blekking að mannslífum væri bjargað með bólusetningunum. Þetta kemur fram í gögnum frá mörgum löndum eftir að byrjað var að gefa bóluefnin. Grafið hér að neðan sem sýnir Bretland annars vegar og Evrópusambandið hins vegar sem sýnir þetta atriði, þar sem Bretland var á undan að bólusetja. Heildarfjöldi dauðsfalla, táknaður með svæðinu undir ferlinum, var svipaður og í öðrum löndum, en bara þjappaðist saman yfir styttra tímabil.

Mynd 1: Covid Dauðsföll að vetri til í Bretlandi og Evrópusambandinu

Skoðum nú nokkur tiltekin dæmi, t.d. þessa rannsókn á vistmönnum hjúkrunarheimila í Bandaríkjunum. Niðurstöðurnar sýna að á meðan á rannsókninni stóð voru 6,8% af bólusettu vistmönnum sýktir og 6,8% af óbólusettu vistmönnum sýktir. Hins vegar, með því að ákveða að útiloka fyrstu 14 dagana eftir bólusetningu, er gráa svæðið fyrir bólusetta hópinn borið saman við svarta og gráa svæðið fyrir óbólusetta. Að gera það gæti leitt til fullyrðingar um 66% virkni bóluefnis gegn sýkingum. Höfundar þessarar rannsóknar voru hins vegar það heiðarlegir að þeir deildu hráu gögnunum (raw data) og héldu því ekki fram að virknin bóluefnisins væri 66%.

 Mynd 2: Gögn úr bandarísku riti sem sýna hlutfall vistmanna hjúkrunarheimila sem smitast eftir að heilbrigðisstarfsmenn komu á heimili þeirra og eftir bólusetningarstöðu.

 Hins vegar hafa fjölmargar rannsóknir notað þetta bragð (að undanskilja fyrstu 2 vikurnar) til að fullyrða um virkni bóluefnisins.Augljósustu dæmin um þetta eru upprunalega Pfizer tilraunarannsóknin og AstraZeneca rannsóknin.

Mynd 3: Línurit frá AstraZeneca rannsókn sem sýnir ritskoðun á byrjun tímabils („útilokunartímabil“)

Til að taka annað dæmi þá mældi danskt rit fjölda smita hjá heilbrigðisstarfsmönnum og vistmönnum hjúkrunarheimila. Áður en bólusetningaráætlunin hófst höfðu 4,8% heilbrigðisstarfsmanna smitast og 3,8% vistmanna á hjúkrunarheimilunum. Rannsókninni lauk í lok dönsku vetrarbylgjunnar eftir að 95% íbúa hjúkrunarheimila höfðu verið bólusettir og 28% heilbrigðisstarfsmanna. Miðað við verri stöðu í upphafi og lægri bólusetningarhlutfall heilbrigðisstarfsmannanna væri við því að búast að þeir væru verr settir í heildina. Hins vegar var hlutfall smitaðra við lok bylgjunnar 7,0% meðal heilbrigðisstarfsmanna en 7,7% meðal vistmanna.

Mynd 4: Gögn úr dönsku riti sem sýna hlutfall  smitaðra annars vegar vistmanna og hins vegar heilbrigðisstarfsmanna.

Lokaorð

Þegar fullyrt er um virkni tilraunabóluefnanna í rannsóknum þá er spurningin þessi hversu mikið virkninni er í raun að þakka survivorship bias eða „hlutdrægni eftirlifenda“ og í bland við náttúrulegt ónæmi (sbr. sundkennsludæmið hér í byrjun)?

Þetta er mjög mikilvæg spurning. Aldrei ætti að fullyrða um virkni bóluefnanna án þess að taka á þessu atriði fyrst.

Heimild: Hartgroup