Þorsteinn Siglaugsson hagfræðingur skrifar (birtist í Morgunblaðinu 15. des.)

Útilokun á aðventu

Hug­mynd­ir um að merkja fólk og mis­muna eft­ir því hvort eða hversu marga skammta bólu­efn­is við kór­óna­veirunni það hef­ur fengið eru var­huga­verðar. Við þessu er rétti­lega varað í Reykja­vík­ur­bréfi Morg­un­blaðsins sunnu­dag­inn 12. des­em­ber og vísað til sög­unn­ar. Því miður virðast alltof fáir gera sér grein fyr­ir að öll slík mis­mun­un, sama hversu sak­leys­is­lega hún lít­ur út í byrj­un, vind­ur ávallt upp á sig. Sá sem er mis­munað er brenni­merkt­ur. Brenni­merk­ing­in leiðir til æ harðari mis­mun­un­ar, sem aft­ur styrk­ir brenni­merk­ing­una. Á end­an­um er sá sem er mis­munað úti­lokaður með öllu. Við sjá­um þessa þróun nú þegar í ýms­um ná­granna­lönd­um okk­ar. Í Aust­ur­ríki er óbólu­sett fólk nú inni­lokað á heim­il­um sín­um og eft­ir ára­mót er stefnt að fang­els­un þess.

Því miður örl­ar nú þegar á sömu til­hneig­ingu hér­lend­is. Takt­inn slá meðal ann­ars Kári Stef­áns­son sem farið hef­ur fram á lífstíðarfrels­is­svipt­ingu þeirra sem ekki þiggja bólu­efn­in 1 ) , og Þórólf­ur Guðna­son sem kall­ar eft­ir mis­mun­un barna 2 ) ; jafn­vel enn óhugn­an­legri krafa, ekki síst í ljósi áhætt­unn­ar, en ný­verið mælti franska lækna­aka­demí­an gegn bólu­setn­ingu heil­brigðra barna sem ekki búa með fólki í áhættu­hóp­um 3 ) , og finnsk yf­ir­völd hyggj­ast fylgja sama for­dæmi. 4 )

Vís­inda­leg­ar for­send­ur að baki mis­mun­un­inni eru veik­ar. Ekk­ert sam­hengi er milli bólu­setn­ing­ar­hlut­falls og smittíðni 5 ) og ljóst að sam­fé­lags­legt ónæmi næst aldrei með hinum svo­nefndu bólu­efn­um, 6 ) sem af þeim sök­um væri kannski rétt­ara að kalla fyr­ir­byggj­andi lyf. Þau gagn­ast vel fólki í áhættu­hóp­um, en ungt og heil­brigt fólk hef­ur hins veg­ar enga þörf fyr­ir þau, og nokk­ur ung­menni hér­lend­is hafa þegar orðið fyr­ir var­an­leg­um skaða vegna lyfja­gjaf­ar­inn­ar. Það kem­ur ekki á óvart, enda er tíðni til­kynn­inga um al­var­leg­ar auka­verk­an­ir vegna þeirra allt að þúsund­föld miðað við fyrri reynslu. 7 ) Inn­lagn­ir vegna auka­verk­ana eru nú þegar orðnar 149 tals­ins, sem dreg­ur síður en svo úr álagi á heil­brigðis­kerfið. 8 )

Það er ástæðulaust að við Íslend­ing­ar elt­um mis­tök­in sem gerð eru í sum­um ná­granna­lönd­um okk­ar. Góðu heilli hef­ur nýr heil­brigðisráðherra, Will­um Þór Þórs­son, ít­rekað talað fyr­ir umb­urðarlyndi og lýst skýrri and­stöðu sinni við hug­mynd­ir um mis­mun­un og úti­lok­un fólks eft­ir bólu­setn­ing­ar­stöðu, sem bend­ir til að hann skilji vel hvert slíkt get­ur leitt okk­ur. Ég vona að sú mann­eskju­lega og heil­brigða lífs­sýn sem end­ur­spegl­ast í af­stöðu ráðherr­ans hafi yf­ir­hönd­ina hér á okk­ar litla landi.

1 ) Kári Stef­áns­son, Morg­un­blaðið, 26. nóv­em­ber 2021: „Svo það má færa rök fyr­ir því að koma eigi þeirri skyldu á að þeir ein­stak­ling­ar sem ekki vilja láta bólu­setja sig verði skikkaðir í sótt­kví að ei­lífu.“

2 ) vis­ir.is 7.12.2021: „3. Und­an­skilja börn yngri en 16 ára sem fengið hafa grunn­bólu­setn­ingu (tvo skammta) frá fjölda­tak­mörk­un­um og hraðgrein­inga- eða PCR próf­um fyr­ir viðburði.“

1 ) Le Monde og BF­MTV, 17. nóv­em­ber 2021: „Les vacc­ins anti-Covid ne doi­vent pas être donnés à tous les en­fants mais certains d'entre eux devraient en bénéficier, a estimé mercredi l'Aca­démie française de mé­dec­ine, pren­ant une positi­on mé­dia­ne face à un regain de polémiqu­es sur le sujet.“ Mælt er með því að bólu­setja ein­ung­is börn í áhættu­hóp­um og þau sem búa með fólki í áhættu­hóp­um.

4 ) Reu­ters, 2. des­em­ber 2021: „Fin­land to lim­it children's COVID-19 vacc­ines to high-risk hou­seholds.“

5 ) Su­bramani­an, Kumar: „Increases in COVID-19 are un­rela­ted to levels of vacc­inati­on across 68 countries and 2947 counties in the United States“, Europe­an Journal of Ep­i­de­mology, 2021. Rann­sókn­in sýn­ir enga fylgni milli smita og hlut­falls bólu­settra.

6 ) Kampf: „The ep­i­dem­iological relevance of the COVID-19-vacc­ina­ted pop­ulati­on is increasing“, The Lancet Reg­i­onal Health – Europe, 2021. Sýn­ir að vernd bólu­efna gegn smiti fer sím­innk­andi. Einnig: Nord­ström, Ball­in: „Ef­fecti­veness of Covid-19 Vacc­inati­on Against Risk of Symptom­atic In­fecti­on, Hospitalizati­on, and De­ath Up to 9 Months: A Swed­ish Total-Pop­ulati­on Cohort Stu­dy“, The Lancet (preprint), 2021. Sýn­ir að vernd bólu­efna hverf­ur nær al­veg á fá­ein­um mánuðum.

7 ) Sig­ur­laug Tara Elís­dótt­ir: Bólu­setn­ing gegn in­flú­ens­unni á Íslandi, B.A.-rit­gerð 2015, bls. 10: „Rann­sókn­ir hafa sýnt að einn af hverj­um 500.000-1.000.000 bólu­sett­um gæti þróað með sér al­var­leg­ar auka­verk­an­ir.“

249 til­kynn­ing­ar höfðu borist þann 9. des­em­ber eft­ir ríf­lega 280 þúsund bólu­setn­ing­ar, sem eru tæp­lega 900 á hverja millj­ón. Tólf til­kynn­ing­ar höfðu borist vegna örvun­ar­skammta.