Erling Óskar Kristjánsson, Geir Ágústsson og Þorsteinn Siglaugsson skrifa (greinin birtist í Morgunblaðinu 17.11.21):

Leiðari Sig­mund­ar Ern­is Rún­ars­son­ar í Frétta­blaðinu hinn 13. nóv­em­ber sl. vek­ur óhug. Í leiðar­an­um legg­ur rit­stjór­inn til að fólk sem ekki hef­ur verið bólu­sett gegn kór­ónu­veirunni verði að miklu leyti úti­lokað frá sam­fé­lag­inu. Orðræðan er einkar ógeðfelld. Þeir sem kjósa að láta ekki bólu­setja sig hafi eng­in rök fyr­ir af­stöðu sinni, þeir séu baggi á sam­fé­lag­inu, þeim sé sama um annað fólk og þar fram eft­ir göt­un­um. Þessi orðræða er sér­stak­lega óhugn­an­leg í ljósi þess að hún enduróm­ar beint svipaða orðræðu fyrr á tím­um í aðdrag­anda ým­issa helstu ill­virkja mann­kyns­sög­unn­ar. Þannig virðast skoðanir Sig­mund­ar Ern­is lýsa hugs­un­ar­hætti og siðferðis­stigi sem vænta hefði mátt að kæmi ekki upp á yf­ir­borðið í frjálsu lýðræðis­sam­fé­lagi á ár­inu 2021. En sag­an end­ur­tek­ur sig. Því er ekki að neita.

Staðhæf­ing­ar úr lausu lofti gripn­ar

Til­laga Sig­mund­ar Ern­is grund­vall­ast á staðhæf­ing­um um inn­lagn­ir og smit sem ekki koma að neinu leyti heim og sam­an við þau gögn sem fyr­ir liggja hér­lend­is og raun­ar víðar. Hún grund­vall­ast jafn­framt á aug­ljós­um for­dóm­um gagn­vart þeim hópi fólks sem af mál­efna­leg­um ástæðum kýs að þiggja ekki lyfja­gjöf sem lík­ur eru á að geti reynst því skaðleg – nokkuð sem tölu­vert af gögn­um rök­styður.

Fyrst að hinu fyrr­nefnda. Sig­mund­ur læt­ur að því liggja að sam­fé­lags­leg­ar tak­mark­an­ir vegna kór­ónu­veirunn­ar séu fyrst og fremst óbólu­settu fólki að kenna. Hann staðhæf­ir (án heim­ild­ar) að á Saxlandi í Þýskalandi séu 95% þeirra sem leggj­ast á spít­ala vegna veirunn­ar óbólu­sett og heim­fær­ir þessa staðhæf­ingu upp á stöðuna hér inn­an­lands. Hér er farið með blekk­ing­ar. Smit­töl­ur á covid.is og gögn Land­spít­al­ans um inn­lagn­ir, að því marki að þau eru upp­færð, sýna þvert á móti að tæp­lega 2/​3 hlut­ar inn­lagna eru fólk sem þegar hef­ur fengið bólu­setn­ingu. Sama gild­ir um smit. Sig­mund­ur bygg­ir þannig til­lögu sína á röng­um upp­lýs­ing­um. Ef hlut­fall bólu­settra er tekið með í reikn­ing­inn má ráða að vegna bólu­setn­ing­ar séu smit ríf­lega þriðjungi færri en þau væru án henn­ar. Það er nú all­ur mun­ur­inn. Af þessu má sjá að það er frá­leitt að draga óbólu­sett fólk til ábyrgðar vegna vand­ræða illa rek­ins spít­ala.

150-föld áhætta miðað við önn­ur bólu­efni

Frá því að bólu­setn­ing­ar við kór­ónu­veirunni hóf­ust hér­lend­is hafa sam­tals 143 ein­stak­ling­ar verið lagðir inn á sjúkra­hús vegna auka­verk­ana í kjöl­far bólu­setn­ing­ar 1 ) . Alls hafa ríf­lega 5.500 til­kynn­ing­ar borist Lyfja­stofn­un um auka­verk­an­ir, þar af eru tæp­lega 230 vegna al­var­legra auka­verk­ana. 2 ) Þá hef­ur verið til­kynnt um 32 dauðsföll í þessu sam­hengi.

Árið 2019 bár­ust níu til­kynn­ing­ar um auka­verk­an­ir vegna bólu­setn­ing­ar við in­flú­ensu. 3 ) Leiðrétt gagn­vart mis­stór­um úr­tök­um er fjöldi auka­verk­ana það sem af er þessu ári því 152 sinn­um fjöld­inn 2019.

Árið 2019 barst eng­in til­kynn­ing um al­var­lega auka­verk­un og eng­in til­kynn­ing um dauðsfall. Sam­kvæmt ís­lenskri rann­sókn má al­mennt bú­ast við einni al­var­legri auka­verk­un á hverja hálfa til eina millj­ón bólu­settra. 4 ) Það sem af er þessu ári eru þær 1.000-2.000 á hverja hálfa til eina millj­ón.

Banda­rísk og evr­ópsk gögn sýna sömu leitni. Á fundi Mat­væla- og lyfja­stofn­un­ar Banda­ríkj­anna nú í haust kom fram að mann­fjölda­leiðrétt gögn sýndu 50 sinn­um fleiri dauðsföll vegna bólu­setn­inga á þessu ári en meðaltal fyrri ára. 5 )

Þegar eru komn­ar fram vís­bend­ing­ar um aukna tíðni fóst­ur­láta meðal bólu­settra kvenna á fyrstu 20 vik­um meðgöngu 6 ) og minna má á að mörg hundruð ís­lensk­ar kon­ur hafa leitað til yf­ir­valda vegna nei­kvæðra af­leiðinga bólu­setn­ing­ar á tíðahring, sem látið hef­ur verið hjá líða að rann­saka með viðun­andi hætti.

Íslensk­ir hjarta­lækn­ar hafa lýst áhyggj­um af bólu­setn­ingu ungra karl­manna vegna óeðli­lega hárr­ar tíðni hjarta­vöðva­bólgu. Töl­ur frá CDC í Banda­ríkj­un­um benda til sömu leitni; til­felli a.m.k. 20 sinn­um fleiri en bú­ast hefði mátt við. 7 ) Aðrar af­leiðing­ar eru meðal ann­ars blóðtapp­ar og löm­un. Til­kynn­ing­ar til VAERS í Banda­ríkj­un­um, um hjarta- og goll­urs­húss­bólg­ur á ár­inu 2021, eru marg­fald­ar á við fyrri ár. 8 )

Vit­an­lega þarf ekki að vera að all­ar til­kynnt­ar auka­verk­an­ir séu við nán­ari at­hug­un tengd­ar bólu­setn­ingu. Sú gríðarlega fjölg­un til­kynn­inga sem sjá­an­leg er vegna þess­ara nýju bólu­efna gef­ur þó til kynna að þau kunni að hafa marg­falda áhættu í för með sér miðað við eldri teg­und­ir bólu­efna.

Vitað er að kór­ónu­veir­an leggst afar misþungt á fólk, fyrst og fremst eft­ir aldri. Ungu og heil­brigðu fólki er hún afar hættu­lít­il, börn­um nán­ast al­veg hættu­laus, en dán­ar­lík­ur aldraðra eru háar. Nefnd breskra stjórn­valda um ör­yggi bólu­setn­inga lagðist ein­dregið gegn bólu­setn­ingu ung­menna nú í haust, vegna þess að ávinn­ing­ur væri hverf­andi og lengri tíma af­leiðing­ar óþekkt­ar. Nefnd­in var beitt mikl­um þrýst­ingi af hálfu stjórn­valda, en hvikaði ekki frá af­stöðu sinni. Að end­ingu leyfðu stjórn­völd ból­setn­ing­una með þeim rök­um að ann­ars myndu þau sjálf valda tjóni á skóla­göngu ung­menn­anna!

Að hafna bólu­setn­ingu er mál­efna­leg ákvörðun studd rök­um

Meg­in­hluti þeirra sem hafa ekki látið bólu­setja sig hér­lend­is er heil­brigt yngra fólk, sem er ólík­legt til að veikj­ast al­var­lega af kór­ónu­veirunni og því ólík­legt til að þurfa á sjúkra­hús­vist að halda. Í ljósi áður­nefndra vís­bend­inga um stór­aukna áhættu af bólu­setn­ing­unni (152 sinn­um meiri lík­ur á auka­verk­un, 50 sinn­um meiri lík­ur á dauða) er slík ákvörðun full­kom­lega mál­efna­leg. Jafn­vel mætti leiða að því lík­ur að það að fólk sem ekki hef­ur þörf fyr­ir bólu­setn­ingu sleppi henni dragi úr álagi á heil­brigðis­kerfið frem­ur en að auka það. Þær 143 inn­lagn­ir vegna bólu­setn­ing­ar sem bæt­ast við hinar 500 alls vegna kór­ónu­veirunn­ar valda nefni­lega líka álagi á kerfið.

Bólu­setn­ing gegn kór­ónu­veirunni er gagn­leg þeim sem þurfa á henni að halda. Fyr­ir ungt og heil­brigt fólk eru lík­ur á að bólu­setn­ing­in valdi frem­ur tjóni en ávinn­ingi. Það að hafna bólu­setn­ingu á grund­velli gagna og áhættumats er mál­efna­leg ákvörðun og slíka ákvörðun ber að virða.

Við skul­um vona að þær vís­bend­ing­ar um úti­lok­un­ar- og of­rík­is­hugs­un­ar­hátt sem sjá má í leiðara Frétta­blaðsins séu aðeins orðin tóm. Von­um frem­ur að rit­stjór­an­um hafi orðið á, að mál­flutn­ing­ur­inn grund­vall­ist frem­ur á þekk­ing­ar­leysi, órök­rétt­um ótta og óskýrri hugs­un en ill­vilja í garð sam­borg­ar­anna.

1) Lyfja­stofn­un

2) Lyfja­stofn­un

3) Upp­lýs­ing­ar frá Lyfja­stofn­un með tölvu­pósti 1.11. 2021

4) Skemm­an.is

5) Youtu­be

6) Brock, Thornley: Sponta­neous Aborti­ons and Policies on COVID-19 mRNA Vacc­ine Use Dur­ing Pregn­ancy. Science, Pu­blic Health Policy, and the Law Volume 4:130–143 No­v­em­ber, 2021, Cl­inical and Translati­onal Rese­arch

7) cdc.gov

8) Open VAERS