Eftir Erling Óskar Kristjánsson:

Ritnefnd Krossgatna rakst á merkan pistil á samfélagsmiðlum í morgun. Pistillinn fjallar um það hvernig reynt er að slaufa Roger Waters, einum stofnanda Pink Floyd, sennilega vegna þess að hann hafi ekki „réttar“ skoðanir á einhverju pólitísku viðfangsefni. Höfundur gagnrýnir RÚV fyrir að ganga svo langt að staðhæfa í fyrirsögn fréttar um málið að Waters hafi klæðst nasistabúningi í Berlín. Ritnefnd fékk leyfi höfundar til að endurbirta pistilinn:

Sumarið 1990, um hálfu ári eftir fall Berlínarmúrsins, stóð Roger Waters úr Pink Floyd fyrir stórtónleikum með flutningi á „The Wall“ á Potsdamer Platz í Berlín, en þarna hafði áður verið einskismannsland nærri hinum fallna Berlínarmúr. Um 350 þúsund manns eru taldir hafa hlýtt á tónleikana og hundruð listamanna komu fram. Öll táknmyndaumgjörð tónleikanna var í megindráttum sú hin sama og í dag. Þá voru einnig í gildi sömu lög í (Vestur-) Þýskalandi og gilda enn, um að ekki mætti birta ytri táknásýnd nasisma, en ekki sáu (vestur-) þýsk stjórnvöld ástæðu til að fjargviðrast yfir tónleikunum, enda skildu þau mætavel satíruna og paródískt og pólitískt gildi verksins.

Hvað hefur breyst síðan þá? Ekkert hjá Roger Waters í sjálfu sér varðandi verkið – sem er líklega sterkara en nokkru sinni fyrr í táknrænum skilningi. En tvennt hefur breyst í samfélagslegum veruleika. Annars vegar sívaxandi bókstafsskilningur og síminnkandi skilningur almennings á hvers kyns ádeilur, ádrepur, paródíur og satírur – með öðrum orðum miklu lélegra menningarlæsi. Hitt er svo að stjórnvöld í ríkjum sæta lagi og nota umrædda fáfræði og skilningsleysi til að þrengja að tjáningarfrelsi, takmarka möguleika listamanna á að tjá sig, auka völd sín á kostnað þessarar fáfræði o.s.frv. Og nú er Waters ekki lengur þóknanlegur stjórnvöldum.

Sjálfum leiðist mér heldur tónlist Roger Waters og ég er engan veginn sammála öllum baráttumálum hans. En hann er sýnilega óhræddur við að storka almenningsálitinu og stjórnvöldum með listsköpun sinni. Hann hefur barist gegn kúgun og múrvæðingu Ísraelsmanna gagnvart Palestínuaröbum og hann hefur barist ötullega gegn ólögmætri fangelsun Julians Assange – hann er hápólitískur, hávær og mjög sýnilegur, ólíkt hinum fyrri liðsmönnum sínum í Pink Floyd. Vegna skoðana sinna hefur Waters sýnilega orðið óvinsæll meðal fjölmiðlamanna, og þá helst þeirra sem þrífast á sensasjónal-sjúrnalisma. Eins og Rowling, eins og Assange, er Waters útskúfaður af einhverri blaðamannahjörð sem eltir rétthugsunaröldur á samfélagsmiðlum. Waters er helst gagnrýndur fyrir afstöðu sína til stríðsins í Úkraínu (þar sem ég er honum ósammála), en hann hefur þó vissulega kallað innrás Rússa „ólöglega“ þótt hann hafi líka sagt að „ögrað hafi verið til hennar“.

En fyrirsögnin hér ætti ekki að snúast um Waters og rétt hans sem listamanns til að tjá sig um þjóðfélagsleg málefni. Fyrirsögnin hér ætti að vera: „RUV er gagnrýnislítill bókstafstrúarfjölmiðill sem framreiðir fréttir án skilnings á þjóðfélagsádeilu – jafnan að því marki að sé stjórnvöldum þóknanlegt, sem og ríkjandi rétttrúnaðarhugsun.“ Það er fréttaflutningur RUV og áþekkra fjölmiðla, sem er að verða hættulegur lýðræðinu, ekki prívatskoðanir eða táknanotkun Waters. Svipað og með Julian Assange á nú að fara að rannsaka Waters fyrir glæpsamlegt athæfi og RUV leggst á árarnar. Svæsin notkun stjórnvalda á hættulega hrekklausum fjölmiðlum, sem eru jafnvel upp á þessi sömu stjórnvöld komnir, á sér sýnilega lítil takmörk.

Höfundur nafnlaus

Greinin birtist fyrst á Krossgötur 28.05.2023