Í síðustu viku fjallaði ég um hversu samhljóma erlendir fjölmiðlar eru í umfjöllunum um heimsfréttirnar og hvernig íslenskir fjölmiðlar apa orðalagið og skoðanirnar beint upp eftir þeim.

Fréttastöðvar virðast ekki lengur flytja hlutlausar fréttir, heldur einhliða áróður með ákveðið markmið í huga. Hér er ég að tala um svokallaða „mainstream media“. Þetta var sérlega áberandi í umfjöllunum um loftlagsmál, leiðtogakosningar, appelsínugulu uppreisnirnar í múslimalöndum, gulu vestin í Frakklandi, Covid, bólusetningar og nú síðast stríðið í Úkraínu. Sannleikanum var hagrætt til að leiða athygli almennings frá því sem raunverulega var að gerast, mótrök markvisst þögguð niður og gert lítið úr þeim sem töluðu gegn hinni einu viðurkenndu skoðun.

Samkvæmt rannsóknarstofnun í Sviss, Swiss Policy Research, sem rannsakar alþjóðamál og fjölmiðla, koma flest allar vestrænar fréttir frá aðeins þremur fréttaveitum: Reuters, Agence France-Presse (AFP) og Associated Press (AP). Að þetta sé ástæðan fyrir því að fréttir séu svo oft samhljóma sem raun ber vitni og þessar þrjár fréttaveitur í raun sjálfskipaðir „hliðverðir sannleikans“, sía út óæskilegar fréttir og margfalda áróður þegar svo ber undir.

Ekki bara það, heldur koma 80 prósent af öllum „fréttum“ frá almannatengsla-fyrirtækjum sem vinna fyrir stórfyrirtæki, ríkisstjórnir, hernaðar- og leyniþjónustur og hina ofurríku um allan heim, þessa sömu og nú sitja í Davos og ræða framtíð mannkynsins. Þetta kemur fram í grein Peter Phillips, fjölmiðla- og stjórnmálafræðiprófessor við Sonoma háskóla í Kaliforníu og teymi hans frá árinu 2017: Að selja heimsvaldastefnu, stríð og kapítalisma: Almannatengsl og áróðursfyrirtæki þjóna auðvaldinu, þ.e.a.s. teknókratísku auðvaldsstjórninni (Managerial Technocratic Aristocracy).    

Samkvæmt Peter Phillips „stendur heimurinn á okkar tímum frammi fyrir áróðurs-, hernaðar-, iðnaðar- og fjölmiðlaheimsveldi svo öflugu og flóknu, að sannleikurinn um alþjóðaviðburði er falinn hjá  meirihluta fréttaveitna, upplýsingum hagrætt eða sleppt með öllu.“ Þetta var árið 2017.

Árið 2019 ákvað BBC að bæta um betur og stofna Trúverðuga fréttaframtakið eða Trusted News Initiative í félagi við aðrar stórar fréttaveitur og tæknirisa. Opinbera markmiðið er að „standa vörð um lýðræðislegar kosningar og spyrna gegn falsupplýsingum sem ógna lífi fólks.“

Ástæðan var of mikil skrif um ókosti bóluefna og nota bene þetta var áður en umræðan um Covid tröllreið öllu. Að auki þurfti að koma höndum á hatursorðræðu og svindl með algórithma ígripi. Magn „falsupplýsinga“ á netinu var orðið óviðráðanlegt og nauðsynlegt að grípa inn í strax. 

Aðalfélagar í samtökunum eru auk BBC, AP, AFP, CBC/Radio-Canada, European Broadcasting Union (EBU), Facebook, Financial Times, First Draft, Google, The Hindu, The Nation Media Group, Meta Microsoft, Reuters, Reuters Institute for the Study of Journalism, Twitter, The Wall Street Journal og The Washington Post.

Félagar láta hvern annan vita af hættulegum falsupplýsingum til að minnka hættuna á að þeir óafvitandi birti þær. Á lokuðum spjallvettvangi geta fréttamenn ráðfært sig við aðra innan samtakanna, auk árlegra ráðstefna til hnykkja enn frekar á stefnunni. Með öðrum orðum er þetta ritskoðun á heimsmælikvarða og þannig hefur þeim tekist að þagga niður vísindalega gagnrýni.

Alvöru vísindamenn vita að vísindi byggjast á því að spyrja nýrra spurninga og halda áfram að leita að nýjum niðurstöðum. Vísindi sem ekki eru í endurskoðun staðna og með þeim staðnar þekking samfélags og fáfræði tekur yfir. 

Eitt helsta markmið framtaksins var að taka yfir umræðuna um bóluefni og mála í jákvæðara ljósi. Það tókst svo sannarlega nokkrum mánuðum síðar, þegar bóluefnin urðu „bjargvættur mannkynsins gagnvart kórónavírusnum“.  Þess ber geta að fyrirtækið Pfizer styrkir marga fréttatíma á stóru miðlunum og hefur því bein áhrif á hvað þar kemur fram.

Blaðamenn fá ekki lengur að sinna hlutverki sínu, að veita yfirvöldum aðhald og vekja athygli almennings á því sem er raunverulega að gerast í heiminum, heldur birta í staðinn orðréttar fréttatilkynningar frá aðilum sem hafa ekki hagsmuni mannkynsins í huga.

Fjölmiðlar eru oft nefndir fjórða valdið og fimmta valdið er hjá almenningi í formi samfélagsmiðla og netsins. Þegar fjölmiðlar eru ekki að sinna skyldu sinni verður fólk að geta leitað sannleikans einhvers staðar. En netið var að fara úr böndunum að mati þeirra sem áttu hagsmuna að gæta, svo nú eru tæknirisarnir líka nýttir. Það er ekki lengur hægt að leita á Google eftir upplýsingum, því Google sýnir bara það sem búið að samþykkja hjá Trúverðugu fréttaveitunni. Þeir sem leita sannleikans nota nú duckduckgo leitarvélina.

Þegar Elon Musk hugðist kaupa Twitter og afnema ritskoðun fór allt á annan endann og nú lítur út fyrir að ekki verði af kaupunum. Svona er allt gert til fela sannleikann frá fólki. 

Íslenskir fjölmiðlar fá sem sagt allt erlent efni frá fréttaveitum þar sem 80% koma beint frá PR fyrirtækjum eða svokölluðum hugsanaveitum, Think tanks, í eigu auðjöfra. Það er því ekki skrítið að það sem heyrist í fréttatímum beri keim af því.

Það sem áður var kallað samsæriskenning er nú orðinn veruleiki og það er kominn tími til að við förum að vakna.