Eftir Hildi Þórðardóttur:

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 9. janúar 2023.  - Ath. myndefnið sem fylgir þessari frétt fékkst ekki birt í blaðinu.

Matilde Kimer hefur verið fréttaritari danska ríkisútvarpsins DR í Rússlandi og Mið-Asíu allt frá árinu 2006 og í Úkraínu frá árinu 2014. Hún fékk meira að segja Ebbe Munck verðlaunin fyrir vandaða fréttamennsku núna í nóvember, en verðlaunin eru álitin hin virtustu í Danmörku.

Hinn 22. ágúst s.l. afturkallaði varnarmálaráðuneyti Úkraínu hins vegar blaðamannaleyfið hennar án skýringa. Þetta gerðist rétt eftir að hún tók viðtal við bónda í Mykolaiv, í austurhluta landsins, þar sem úkraínskar sprengjur kveiktu í korngeymslu svo 250-300 þúsund tonn af korni brunnu til agna.

Eftir þriggja mánaða eftirgrennslan úkraínska sendiráðsins og fleiri áhrifamanna í Danmörku var henni boðið á fund með SBU, leyniþjónustu Úkraínu, þar sem ástæðan var gefin að Matilde væri hliðholl Rússum. Það sem fór helst fyrir brjóstið á þeim voru myndbirtingar hennar frá Donetsk árið 2017 af appelsínugulum og svörtum borðum heilags Georgs, hangandi út um allt sem tákn um vilja íbúa að vera frekar hluti af Rússlandi. Samkvæmt SBU er það ólöglegur rússneskur áróður.

Matilde var tjáð að hún gæti fengið leyfið aftur ef hún birti einungis „góðar sögur", þ.e. matreitt fréttaefni frá þar til gerðum almannatenglum sem stjórna orðræðunni um stríðið á Vesturlöndum. Hún kvaðst vera óháður fréttamaður og ekki vilja birta efni sem hún ekki hefur skrifað sjálf.

Úkrínsk eldflaug

Alina Lipp er 28 ára gömul hálf-rússnesk, sjálfstæð og óháð fréttakona frá Þýskalandi. Hún hefur flutt fréttir frá Donetsk borg í Donbass i mörg ár og hvernig Kænugarður hefur markvisst haldið uppi árásarstríði og þjóðernishreinsunum á hendur rússneskumælandi íbúum Donbass. Hún tekur viðtöl við venjulegt fólk og birtir það sem hún sér, eins og hún segir sjálf. Þegar Rússar réðust inn í Úkraínu sagði hún að loksins tæki einhver upp hanskann fyrir þetta fólk.

Í sumar var hún ákærð af þýska saksóknaranum fyrir að „umbuna og samþykkja saknæmt athæfi". Bankareikningur hennar var frystur og sparifé hennar gufaði upp á óskiljanlegan hátt. Eins með reikningar mömmu hennar. Alina fær ekki að verja sig sjálf og á yfir höfði sér margra ára fangelsi í Þýskalandi. Hún heldur samt áfram að flytja fréttir frá Donbass í fréttaþætti sínum Neues aus Russland.

Eva K. Bartlett er kanadísk fréttakona sem flutti fréttir frá Sýrlandi þegar það stríð stóð sem hæst og segir hvernig umfjöllun vestrænna fjölmiðla var gjörsamlega á skjön við veruleikann. Hún hefur líka flutt fréttir frá hinni hernumdu Palestínu og við vitum flestöll að fjölmiðlaumfjöllun þaðan hefur alltaf verið sveipuð ísraelskum réttlætisljóma. Nú er hún stödd í Donetsk og flytur fréttir af því sem raunverulega er að gerast þar. Og það er talsvert önnur mynd en sú sem áróðursráðuneyti Úkraínu málar af ástandinu.

Eva flettir m.a. ofan af myndbirtingum vestrænna fjölmiðla þar sem þeir nota myndir úr öðrum stríðum og jafnvel úr tölvuleikjum til að styðja upplogna frásögn sína. Hún birtir myndir af spítölum, barnaheimilum, verslunum sem hafa verið sprengdar af úkraínskum þjóðernissinnum og hernum, þar sem takmarkið er að drepa sem flesta, því markmiðið er að útrýma rússneskumælandi fólki úr landinu. Þessir þjóðernissinnar voru samkvæmt vestrænum fjölmiðlum helsta ógnin við lýðræði í Úkraínu til ársins 2020, en nú hafa þeir fengið ímyndaryfirhalningu sem glæstar hetjur á leið á bardagavöllinn.

Eva fylgdi kosningunum í september og tók viðtal við fólk, bæði á kjörstað og þá sem óskuðu eftir að fá kjörkassa heim til sín. Frásagnir af hræddu fólki að kjósa undir byssukjafti eru lygi og áróður. Niðurstaðan var yfirgnæfandi stuðningur með sameiningu við Rússland. Fólk treystir ekki úkraínskum yfirvöldum lengur.

Eva er nú á dauðalista úkraínsku leyniþjónustunnar. Þessi listi er öllum aðgengilegur þar sem allar upplýsingar um hana eru veittar, svo sem heimilisfang og símanúmer og mynd, svo Úkraínumenn um allan heim geti brugðist við þegar þeir sjái einhvern á honum. Á þessum lista var líka ítalski blaðamaðurinn Andrea Rochelli sem var myrtur árið 2014 í Úkraínu eftir umfjöllun um málstað íbúa Donbass, sem og Andrei Mirnov, rússneskur aðgerðasinni og blaðamaður, túlkur og náinn samstarfsmaður Andrea. Darya Dugina, dóttir Alexander Dugin, sem var myrt nú í sumar í bílsprenginu, var líka á listanum og svona mætti lengi telja.

Að halda því fram að stríðið í Úkraínu snúist um lýðræði og málfrelsi er vægast sagt furðulegt. Forseti Úkraínu hefur fangelsað stjórnarandstöðuna, bannað frjálsa fjölmiðla og, eins og að ofan er talið, bannað allan fréttaflutning sem ekki passar inn í opinberu sögurnar frá áróðursráðuneytinu. Sjálfskipaðir þjóðhreinsunarhermenn hafa tekið völdin og fremja þjóðarmorð á minnihlutum. Meira að segja prestar rússnesku réttrúnaðarkirkjunnar sæta árásum, einungis vegna þess að þar er minnst á eitthvað rússneskt.

Allar þessar þrjár konur eru dæmi um hugrakt alvöru fréttafólk sem finnst sannleikurinn vera mikilvægur. Sem fer á svæðið og tekur viðtal við fólk og tekur ekki fréttir úr sögulegu samhengi til að réttlæta málstað. En kannski er skiljanlegt að venjulegt íslenskt fréttafólk vilji frekar þýða beint texta áróðursráðuneytis Úkraínu heldur en að skrifa sannleikann og eiga á hættu að lenda á dauðalista leyniþjónustunnar.